Τα καμένα χειρόγραφα της Ηράκλειας, που μετατράπηκαν σε ανθρακωμένα απομεινάρια μετά την καταστροφική έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ., συνεχίζουν να προκαλούν παγκόσμιο επιστημονικό ενδιαφέρον.
Τώρα, επιστήμονες προσφέρουν έπαθλο ύψους 400.000 λιρών (481.000 ευρώ) σε όποιον καταφέρει να αποκρυπτογραφήσει τα κρυμμένα τους μυστικά.
Τα χειρόγραφα, γραμμένα σε παπύρους, πιστεύεται ότι περιέχουν βαθυστόχαστα φιλοσοφικά και λογοτεχνικά κείμενα από Έλληνες και Ρωμαίους λόγιους. Ωστόσο, η ανάγνωσή τους αποτελεί τεράστια πρόκληση, καθώς οποιαδήποτε προσπάθεια φυσικού ξετυλίγματος των εύθραυστων κυλίνδρων μπορεί να τους καταστρέψει εντελώς.
Για να ξεπεραστεί το εμπόδιο, οι επιστήμονες εφαρμόζουν πρωτοποριακές μεθόδους όπως ακτινογραφίες, λογισμικό ανίχνευσης μελανιού και τεχνητή νοημοσύνη (AI) για την ψηφιακή “ξετύλιξη” των παπύρων. Ήδη, η ομάδα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης αποκάλυψε τμήματα κειμένου από έναν από τους παπύρους, γνωστό ως PHerc.172, χρησιμοποιώντας ακτινογραφικό σαρωτή.
Η ομάδα αναζητά τώρα ειδικούς στη μηχανική και την τεχνητή νοημοσύνη για να εξελίξουν περαιτέρω την τεχνολογία, με σκοπό την αποκάλυψη περισσότερου κειμένου. Το έπαθλο παραμένει ανοιχτό μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου, και οι επιστήμονες αισιοδοξούν πως οι συνδυασμένες προσπάθειες θα οδηγήσουν σε πλήρη αποκρυπτογράφηση.
Πρόσφατα, φοιτητές χρησιμοποίησαν AI για να αποκωδικοποιήσουν έναν άλλον πάπυρο, κερδίζοντας 550.000 λίρες σε διεθνή διαγωνισμό. Το κείμενο που αποκαλύφθηκε περιελάμβανε τμήματα ελληνικών λέξεων και φράσεων, όπως το διατροπή (σύγχυση ή αναστάτωση) και το τυγχάνω (συμβαίνει).
Οι πάπυροι, περίπου 1.800 στο σύνολο, βρέθηκαν σε μια μεγάλη βίλα στην Ηράκλεια, η οποία θάφτηκε από τις φονικές εκρήξεις του Βεζούβιου. Η ανασκαφή τους ξεκίνησε τον 18ο αιώνα, με πολλούς παπύρους να καταστρέφονται ή να θεωρούνται απλώς κάρβουνα.
Σήμερα, η πλειονότητα των παπύρων βρίσκεται στη Ναπολιτάνικη Εθνική Βιβλιοθήκη, ενώ άλλοι, όπως ο PHerc.172, φιλοξενούνται σε ιδρύματα όπως η Βιβλιοθήκη Bodleian της Οξφόρδης. Οι πάπυροι αυτοί παραμένουν κλειστοί και ανεξερεύνητοι, προστατεύοντας τα μυστικά τους εδώ και σχεδόν 2.000 χρόνια.
Με τη χρήση τεχνικών όπως η υπερφασματική απεικόνιση υπερύθρων, οι επιστήμονες καταφέρνουν να ανιχνεύσουν το μελάνι πάνω στον πάπυρο, χωρίς να απαιτείται φυσική επαφή. Η μέθοδος αυτή έχει ήδη αποκαλύψει τμήματα κειμένων, όπως έναν πιθανό διάλογο του Πλάτωνα την τελευταία νύχτα της ζωής του.
«Είναι αξέχαστη εμπειρία να είσαι ο πρώτος άνθρωπος που βλέπει αυτά τα κείμενα έπειτα από 2.000 χρόνια», αναφέρει η επιστημονική ομάδα.
Η ανακάλυψη αυτών των αρχαίων κειμένων όχι μόνο θα προσφέρει ανεκτίμητες γνώσεις για την κλασική φιλοσοφία και λογοτεχνία, αλλά θα αποτελέσει και σημαντικό τεχνολογικό επίτευγμα για την επιστήμη της συντήρησης και της ανακατασκευής αρχαίων αντικειμένων.
